Solutions-Marathi Medium-इयत्ता-आठवी – सामान्य विज्ञान-पाठ-12-आम्ल, आम्लारी ओळख-Maharashtra Board

• H₂SO₄ - सल्फ्युरिक आम्ल
• Ca(OH)₂ - कॅल्शिअम हायड्रॉक्साइड
• HCI - हायड्रोक्लोरिक आम्ल
• NaOH - सोडिअम हायड्रॉक्साइड
• KOH - पोटॅशिअम हायड्रॉक्साइड
• NH₄OH - अमोनिअम हायड्रॉक्साइड

सल्फ्युरिक आम्लाला रासायनिक उद्योग धंद्यात सर्वांत जास्त महत्त्व असण्याचे कारण याचा वापर अनेक रासायनिक प्रक्रियांमध्ये आवश्यक प्रतिसादक म्हणून वापरले जाते.

उदाहरणार्थ :

• अमोनिअम सल्फेट आणि सुपर फॉस्फेट ऑफ लाइम यांसारख्या खतांच्या निर्मितीत होतो.
• सल्फ्युरिक आम्लाचा वापर हायड्रोक्लोरिक आम्ल, नायट्रिक आम्ल, फॉस्फरिक आम्ल, ईथर, मेटल सल्फेटस् यांच्या निर्मितीत होतो.
• धातूंना शुद्ध करण्यासाठी, विशेषतः तांबे आणि जस्त शुद्धीकरणात हे आम्ल अत्यंत उपयुक्त ठरते.
• तसेच याचा उपयोग डाय, औषधे, सुगंधी द्रव्ये आणि कीटकनाशके तयार करण्यासाठीदेखील होतो.

क्लोराइड क्षार मिळवण्यासाठी हायड्रोक्लोरिक आम्ल वापरले पाहिजे.

खडकात धातूंचे कार्बोनेट हे संयुग आहे.

बाटलीतील द्रव्यात निळ्या लिटमसचा कागद टाकला असता जर निळा लिटमस तांबडा झाला तर ते द्रव्य आम्ल आहे असे सिद्ध होते.

सर्वसाधारणपणे दर्शक ही सेंद्रिय संयुगे असल्याने दर्शकावर मिठाचा परिणाम होत नाही.

उदासिनीकरणातून क्षार व पाणी हे पदार्थ तयार होतात.

आम्लांचे औद्योगिक उपयोग विविध आहेत आणि हे रसायने अनेक उद्योगांमध्ये अत्यंत महत्त्वाचे मानले जातात. काही महत्त्वाचे औद्योगिक उपयोग खालीलप्रमाणे आहेत:

सल्फ्युरिक आम्ल (H₂SO₄):

• खते उत्पादन: फॉस्फेट खते तयार करण्यासाठी.
• पेट्रोलियम उद्योग: कच्च्या तेलाचे शुद्धीकरण.
• बॅटरी निर्मिती: बॅटरीमध्ये विद्युतद्रव्य (इलेक्ट्रोलाइट) म्हणून वापरले जाते.

हायड्रोक्लोरिक आम्ल (HCl):

• धातू शुद्धीकरण: स्टील निर्मितीमध्ये धातूंवरून ऑक्साइड हटवण्यासाठी.
• अन्न प्रक्रिया: विविध खाद्य पदार्थांच्या निर्मितीत.

नायट्रिक आम्ल (HNO₃):

• खतांचे उत्पादन: अमोनियम नायट्रेट तयार करण्यासाठी.
• विस्फोटक: टीएनटी आणि अन्य विस्फोटके तयार करण्यासाठी.

असिटिक आम्ल (CH₃COOH):

• रासायनिक संश्लेषण: विविध रसायनांचे उत्पादन.
• खाद्य उद्योग: प्रिझर्व्हेटिव्ह म्हणून आणि फ्लेव्हरिंग एजंट म्हणून.

साइट्रिक आम्ल (C₆H₈O₇):

• खाद्य आणि पेय: अन्नसंवर्धक आणि फ्लेव्हरिंग एजंट म्हणून.
• सौंदर्यप्रसाधने: त्वचेला साफ करण्यासाठी आणि सौंदर्यप्रसाधनांमध्ये.

ऑक्झालिक आम्ल (C₂H₂O₄):

• धातू साफ करणे: धातूंवरचे गंज आणि डाग हटवण्यासाठी.
• कापड उद्योग: कपड्यांवरील डाग काढण्यासाठी.

आम्लातील प्रमुख घटक H⁺ आयन आहे.

आम्लारीतील प्रमुख घटक OH^- आयन आहे.

टार्टारिक हे सौम्य आम्ल आहे.

बरोबर.

चूक : (मीठ उदासीन आहे.)

चूक : (आम्ल व आम्लारीमुळे धातूचे क्षरण होते.)

बरोबर.